LẮNG NGHE KINH THÁNH

Richard L. Rohrbaugh - Dịch giả: Pt. Giuse Trần Văn Nhật

CÁC PHƯƠNG SÁCH ĐỂ GIẢI THÍCH KINH THÁNH

CHƯƠNG VII - XEM XÉT NHỮNG CHỮ VÀ CÂU

Sơ Lược

Người ta thường tìm ý nghĩa của chữ trong tự điển. Vấn đề là hầu hết các chữ đều có nhiều nghĩa, và chúng ta chỉ có thể biết được nghĩa áp dụng khi chúng ta thấy được chữ này trong một câu. Cũng đúng là các tác giả khác nhau thường dùng những chữ với nghĩa khác nhau. Và phức tạp hơn nữa, một chữ thường có nghĩa khác nhau trong các nền văn hóa khác nhau.

Điều này có nghĩa chúng ta phải hết sức thận trọng đối với cách dùng chữ của các tác giả Kinh Thánh. Chúng ta không thể thừa nhận rằng lúc nào chúng cũng có cùng một nghĩa, hoặc chúng có nghĩa mà chúng ta muốn nói khi dùng những chữ ấy. Xem xét việc sử dụng thuật ngữ chính yếu của tác giả Kinh Thánh là một kỹ năng quan trọng trong việc nghiên cứu Kinh Thánh.

Giới Thiệu Phương Sách

Với một giọng khinh bỉ, Humpty Dumpty nói, “Khi tôi dùng một chữ, nó có nghĩa đúng như điều tôi muốn chọn nghĩa ấy – không hơn không kém.”

Alice nói, “Vấn đề là bạn có thể làm cho chữ ấy có nhiều nghĩa khác nhau không.”

Humpty Dumpty nói, “Vấn đề là cái nào là chủ – chỉ có vậy.”

Through the Looking Glass

Humpty Dumpty có phần nào đúng: chúng ta làm chủ những chữ sử dụng mà chúng ta có thể đem cho chúng một ý nghĩa mới bất cứ khi nào chúng ta chọn – tối thiểu trong giới hạn rộng rãi. Chúng ta không thể tùy tiện thay đổi ý nghĩa của chữ và hy vọng sẽ được hiểu, tuy vậy những thay đổi ý nghĩa thường xảy ra khi người ta dùng các chữ cũ trong phương cách mới và khác biệt.
Alice cũng đúng khi lo lắng về những chữ có nhiều nghĩa. Tối thiểu, một số chữ đòi hỏi sự thận trọng về phần diễn giả và thính giả nếu chúng ta muốn tránh sự hiểu lầm. Chữ “love” tiếng Anh là một thí dụ. Chúng ta nói, “Tôi ‘love’ vợ tôi,” và sau đó vài câu chúng ta thêm, “Tôi ‘love’ kẹo xô-cô-la.” Có lẽ chữ “love” không có cùng một nghĩa trong cả hai trường hợp.

Một thí dụ khác là bạn thử định nghĩa chữ “get” tiếng Anh. Một người dùng chữ táo bạo cho rằng chữ này có đến năm mươi bảy nghĩa khác nhau! Tự điển The Funk and Wagnalls nhận thấy tối thiểu mười lăm nghĩa. Hãy thử một vài nghĩa:

I certainly GOT my share (acquire).  (Tôi chắc chắn CÓ ĐƯỢC phần chia)
I have GOT to find that book (must). (Tôi PHẢI tìm cuốn sách đó)
He GOT very drunk (trở nên). (Nó TRỞ NÊN rất say sưa).
That really GETS me (irritates). (Điều đó thực sự CHỌC TỨC tôi).

Ý nghĩa bên dưới của chữ “get,” dĩ nhiên, là “acquire” (có được). Hơn nữa, nhiều nghĩa của chữ này được trình bày ở trên thì xuất phát từ định nghĩa căn bản. Nhưng trong từng trường hợp, có những thay đổi tinh tế trong cách chữ này được sử dụng. Cách sử dụng là điều tạo nên những thay đổi của ý nghĩa được thấy ở đây. Thật vậy, cách sử dụng luôn là yếu tố chính trong sự hiểu biết ý nghĩa dự định của một chữ. Và ngược lại điều đó có nghĩa rằng những chữ được hiểu rõ ràng nhất trong bối cảnh của câu riêng biệt.¹

Một thí dụ trong Kinh Thánh về hiện tượng này có thể thấy theo những cách khác nhau là chữ “faith” được dùng bởi các tác giả Kinh Thánh. Thí dụ sau đây lấy từ Thứ Luật 32:20 trong ấn bản King James:

 And he said, “I will hide my face from them,
I will see what their end shall be,
For they are a very forward generation,
children in whom is no faith.”

Người phán: “Ta sẽ ẩn mặt đi không nhìn chúng,
để xem hậu vận chúng ra sao;
vì chúng là giống nòi tráo trở,
những đứa con chẳng chút tín trung.” (Nhóm Giờ Kinh Phụng Vụ)

Ở đây chữ “faith” thì hầu như đồng nghĩa với vinh dự hay chính trực. Ấn bản New Revived Standard dùng chữ “faithfulness” trong câu này, bởi vì đó là ý nghĩa phổ thông nhất trong Cựu Ước của gốc Hebrew này. Nó gợi ý sự đáng tin cậy, trung thành, và Thiên Chúa khó chịu với Ít-ra-en chính vì không thể trông mong dân này trung thành lâu dài.

Một cách khác sử dụng chữ “faith” thường thấy trong các Phúc Âm. Trong Mátthêu 9:22, Đức Giêsu trả lời một phụ nữ đã chạm đến gấu áo của Người vì bà hy vọng được chữa lành:

“Take heart, daughter; your faith has made you well.”
“Này con, cứ yên tâm, lòng tin của con đã cứu chữa con.” (Nhóm Giờ Kinh Phụng Vụ)

Ở đây chữ “faith” không có nghĩa là bà này đáng tin cậy. Đúng hơn nó có nghĩa bà tín thác vào Đức Giêsu và đặt hy vọng nơi Người. Khi được dùng trong bối cảnh này, chữ “faith” thì rất tương đương với chữ “trust” (tín thác) – tin Thiên Chúa là tín thác vào Thiên Chúa.

Một thí dụ thứ ba, rất khác biệt, được thấy trong Giuđa 1:3

Beloved, while eagerly preparing to write to you about the salvation we share, I find it necessary to write and appeal to you to contend for the faith that was once for all entrusted to the saints.
Anh em thân mến, tôi vẫn ước mong viết thư cho anh em về ơn cứu độ chung của chúng ta, thì nay lại bó buộc phải viết cho anh em, để khuyên nhủ anh em chiến đấu cho đức tin đã được truyền lại cho dân thánh chỉ một lần là đủ. (Nhóm Giờ Kinh Phụng Vụ)

Ở đây từ được dùng thì không chỉ là “faith”, nhưng “the faith”. Nó hầu như đồng nghĩa với Kitô Giáo, và thật vậy ngày nay chúng ta dùng chữ này khi ám chỉ đến “đức tin Kitô Giáo.”

Một lần nữa, điểm chính là những chữ chỉ có ý nghĩa đúng như nó muốn nói khi ở trong mạch văn của câu. Biết được định nghĩa trong cuốn tự điển thì không đủ. Hơn nữa, hầu hết các chữ đều có nhiều nghĩa và có thể được hiểu đúng nhất khi chúng ta thấy cách sử dụng của một văn sĩ hay diễn giả nào đó.

Chú Trọng đến Nội Dung

Trong sự nghiên cứu cho đến bây giờ, chúng ta đã thảo luận về nhiều điểm quan trọng mà nó giúp chúng ta hiểu các tác giả Kinh Thánh muốn nói gì: khung cảnh lịch sử, bối cảnh văn hóa, hình thức, cấu trúc, và vân vân. Bây giờ khi chúng ta tập trung vào nội dung thực sự của điều văn gia muốn nói, điều quan trọng là chú ý đến những chữ và câu đặc thù của một bản văn. Chúng ta thi hành như vậy và nhớ đến lời cảnh giác của Humpty Dumpty rằng những chữ có thể có nhiều nghĩa, tùy theo cách văn sĩ và diễn giả muốn sử dụng chúng thế nào.

Một cách tốt để bắt đầu nghiên cứu nội dung ở trong một bản văn Kinh Thánh là hãy lấy một câu quen thuộc và khảo sát những gì các chữ ấy thực sự muốn nói. Đôi khi chúng ta không nhận thấy ý nghĩa của nó vì quá quen thuộc, trong khi những lần khác chúng ta quên rằng ý nghĩa của nhiều từ, các ẩn dụ, tên tuổi, và địa danh trong Kinh Thánh thì không hiển nhiên đối với hầu hết độc giả ngày nay.

Dưới đây là đoạn Isaia 61:1-2. Nó được Đức Giêsu trích dẫn trong Luca 4:18-19 với chút thay đổi, và có lẽ quen thuộc hơn với mọi người. Khi chúng ta bắt đầu nghiên cứu đoạn văn này, hãy đọc và suy nghĩ kỹ về từng chữ, gạch dưới những chữ hay câu mà bạn nghĩ cần phải xem xét tỉ mỉ nếu chúng ta muốn hiểu điều Isaia nói:

Thần khí của ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng ngự trên tôi,
vì ĐỨC CHÚA đã xức dầu tấn phong tôi;
Người đã sai tôi đem tin mừng cho kẻ bị đàn áp,
để băng bó những tấm lòng tan nát,
để công bố tự do cho kẻ bị giam cầm,
và phóng thích các tù nhân,
để công bố một năm hồng ân của ĐỨC CHÚA,
và ngày báo phục của Thiên Chúa chúng ta;
để an ủi mọi kẻ khóc than…

Bạn có nhìn kỹ bản văn này không? Những chữ nào bạn gạch dưới?

1. Thần khí của ĐỨC CHÚA là Chúa Thượng ngự trên tôi. Bạn có gạch dưới câu này không? Bạn có biết rằng đó không phải là một câu thông thường trong hầu hết Cựu Ước không? Nó chỉ được phổ thông sử dụng sau thời lưu đầy ở Babylon, khi nó bắt đầu được sử dụng để biểu thị sự ủy quyền vì thi hành nhiệm vụ của Thiên Chúa. Êgiêkien là ngôn sứ đầu tiên đặc trưng diễn tả sứ mệnh của ông theo cách này.

 

2. Vì ĐỨC CHÚA đã xức dầu tấn phong tôi. Câu này thực sự hơi lạ trong mạch văn. Các vua thì được xức dầu, nhưng các ngôn sứ được kêu gọi. Nhưng tối thiểu có một câu truyện trong Cựu Ước mà những chữ “thần khí” và “xức dầu” có liên hệ. Hãy đọc những lời cuối cùng của Vua Đavít trong 2 Samuen 23:1-7. Ở đó, Đavít, vị vua được xức dầu, nhìn nhận rằng thần khí của Đức Chúa đã nói qua ông.
   
   Nhân tiện, bạn có tự hỏi ai là người được tấn phong trong Isaia 61 không? Chữ “tôi” trong câu này ám chỉ đến ai? (Thực sự tác giả của bài thơ này thì không được biết, nhưng hãy xem bên dưới về chú giải thời gian và địa điểm bài này được sáng tác).

 

3. Người đã sai tôi. Ở đây chúng ta thấy cảm nghiệm rõ ràng về sứ vụ của ngôn sứ này.

 

4. Đem tin mừng. Câu này có thể dễ hiểu, nhất là vì phần còn lại của bản văn giúp xác định nó.

 

5. Cho người bị đàn áp. Ai là người bị đàn áp? Một số bản Kinh Thánh dịch là “người nghèo,” là cách Đức Giêsu trích dẫn trong Tân Ước. Bản New American Bible dịch là “lowly” (thấp kém). Bản New English Bible dịch là “humble” (khiêm tốn). Các học giả ý thức rằng tuy chữ Hebrew nguyên thủy có nghĩa là nghèo về vật chất, sau này trong lịch sử Ít-ra-en nó lại có nghĩa “khiêm tốn” hay “đạo đức”, và điều này có thể giải thích cho cách dịch của New English Bible. Nhưng trong câu nói của Đức Giêsu, được trích trong Phúc Âm Luca, hiển nhiên Người nhớ đến cách sử dụng ban đầu. Tác giả Isaia 61 có lẽ cũng vậy.

 

6. Để băng bó tấm lòng tan nát. Đây là một câu lạ. Khi kiểm lại trong sách các đề mục, nó có thể dẫn bạn đến Thánh Vịnh 147:3, có thể đó là một chú giải hữu ích. Hiển nhiên Isaia ám chỉ đến việc chữa lành các vết thương của tâm hồn.

 

7. Để công bố tự do cho kẻ bị giam cầm. Những ai bị giam cầm? Các nhà chú giải nói rằng đây là một cách thường dùng trong Cựu Ước để ám chỉ đến Năm Hồng Ân được diễn tả trong Lêvi 25. Cũng còn có một số sử dụng câu này trong Cựu Ước để diễn tả việc phóng thích các nô lệ (xem Giêrêmia 34:8-9). Người ta có thể mường tượng ra sự ngạc nhiên của những người nghe Đức Giêsu nói (Luca 4:16-30) khi Người trích dẫn đoạn văn này trong hội đường ở Nagiarét và nói với họ là thời kỳ ấy đã đến!

 

8. Và phóng thích các tù nhân. Ở đây ai bị cầm tù? Có phải nó ám chỉ đến việc trả tự do cho các tội phạm? Qua câu trước về Năm Hồng Ân có lẽ đây là một ám chỉ đến những ai bị tù vì nợ – là những người mà hy vọng duy nhất được thả là được một bà con trả nợ. Phải ngồi tù vì nợ là một vấn đề phổ thông trong thời của Đức Giêsu.

 

9. Để công bố một năm hồng ân của Đức Chúa. Một số nhà chú giải Tân Ước coi đây là một gợi ý về đấng mêsia khi câu này được trích lại trong Luca.

 

10. Ngày báo phục của Thiên Chúa chúng ta. Chữ “báo phục” ở đây thì lạ tai. Nó dường như không phù hợp với phần còn lại, nhất là câu cuối. Một số bản dịch đã sửa lại vì chữ này xuất phát từ gốc Hebrew có nghĩa cứu thoát hay giải phóng. Bản New American Bible dịch là “vindication” (minh oan). Điểm nhấn mạnh ở đây là sự giải thoát của Thiên Chúa mà, nói cho cùng, đó là tin mừng mà ngôn sứ được giao cho công bố.

 

11. Để an ủi mọi kẻ khóc than. Câu này làm sáng tỏ rằng đó là tin mừng vì sự thương xót của Chúa đang được công bố.

 

Những Chữ và Những Câu: Một Cái Nhìn Cặn Kẽ Hơn

Không phải mọi chữ của bản văn đòi hỏi một sự điều tra sâu rộng. Nhiều chữ sẽ dễ hiểu ngay khi đọc qua. Nhưng một số chữ và câu nào đó phải được bạn chú ý bất cứ lúc nào nghiên cứu Kinh Thánh.

1. Tên riêng. Nhiều tên riêng là ký hiệu, trong khi một số tên khác có thể hơi mơ hồ. Thí dụ, trong Sáng Thế 4:16 chúng ta được bảo rằng Cain, sau khi bị Thiên Chúa phạt, đã đi đến cư ngụ ở vùng đất Nod. Sự mỉa mai của đoạn văn sẽ bị bỏ qua nếu độc giả không biết rằng tên “Nod” có nghĩa “lang thang” hay “vô gia cư”.
   
   Một câu sau đó chúng ta được bảo rằng Cain có một con trai và xây một thành phố, cả hai được đặt tên là “Enoch”. Khi bạn biết là tên Enoch có nghĩa “một bắt đầu mới”, điểm đưa ra được thấy rõ.
   
   Trong Luca 16:19-31 là dụ ngôn duy nhất về một người có tên: La-gia-rô là một người tuyệt vọng và bơ vơ. Khi bạn biết rằng tên của ông là chữ tắt của El-azar trong tiếng Hebrew và tên đó có nghĩa “người mà Thiên Chúa giúp đỡ,” dụ ngôn này có một ý nghĩa mới.

 

2. Các thành ngữ. Mọi ngôn ngữ có mầu sắc và những thay đổi từ việc sử dụng các thành ngữ. Sự hiểu lầm chúng khi dịch có thể gây ra nhiều khó khăn cho độc giả Kinh Thánh. Thí dụ, trong Sáng Thế 29:30-31 chúng ta đọc:
   Gia-cóp cũng ăn nằm với Ra-khen, và nó yêu Ra-khen hơn Lê-a…
   Khi ĐỨC CHÚA thấy Lê-a bị ghét, Người mở lòng dạ của bà, nhưng Ra-khen thì hiếm muộn.
   
   Ngay cả không kể đến sự kiện là ngày nay không còn tục đa thê, đoạn này đường như xa lạ với chúng ta vì câu Gia-cóp ghét Lê-a. Nó trở nên rõ ràng hơn khi chúng ta được biết rằng người Hebrew thường nói lên sự ưa thích của mình bằng cách kèm theo đó một câu trái ngược tuyệt đối. Để nói rằng bạn yêu người này hơn người kia, bạn nói rằng bạn yêu người thứ nhất và ghét người thứ hai.
   
   Có lẽ bây giờ bạn sẽ hiểu câu nói thật bối rối của Đức Giêsu:
   Ai đến với tôi và không ghét cha mẹ, vợ con, anh em, chị em, và ngay cả mạng sống mình nữa, thì không thể làm môn đệ tôi được. (Luca 14:26)
   
   Đức Giêsu nói về sự ưu tiên, chứ không phải cảm xúc. Có thể bạn so sánh với ấn bản của Mátthêu về lời này trong 10:37. Đó là một hình thức dễ hiểu bởi các độc giả ngoài Do Thái.

 

3. Lối Nói Tượng Hình. Trong Thánh Vịnh 18:2 nói về Thiên Chúa như
   núi đá của con, nơi con trú ẩn …
   Mới thoạt nhìn, ẩn dụ này dường như ám chỉ đến Thiên Chúa như một nền vững chắc hay bất di dịch, trên đó chúng ta có thể dựa vào đời sống của chúng ta. Dù ý tưởng này hấp dẫn thế nào, có lẽ nó không có nghĩa giống như lối nói tượng hình này.
   
   Nhận biết điều này, một số học giả Cưu Ước chọn cách dịch câu này như sau:
   Núi đá hiểm trở của con nơi con trốn tránh…
   
   Ở đây sự ẩn dụ dường như là một ám chỉ đơn sơ đến vùng núi xa xôi có thể là nơi trú ẩn cho bất cứ ai tìm cách trốn tránh. Thật vậy, đó chỉ là một phần. Nhưng dường như ẩn dụ này cũng phát sinh từ việc trốn tránh các chiến xa của các vua người Cana mà các kỵ binh của ông chỉ có thể hoạt động ở vùng đồng bằng. Núi đá hiểm trở thành nơi trốn tránh các đoàn kỵ binh và chiến xa.
   
   Các lối nói tượng hình khác cũng không kém mầu sắc, nhưng có lẽ ít hiểu được bởi các độc giả ngày nay. Trong Gioan 4:10 Đức Giêsu hứa ban cho người phụ nữ Samari nước “sống động”. Độc giả thường quên hai người tham dự ở đây bởi vì họ không quen với hình thái tu từ. Trong thời xưa, người ta nói đến nước luân chuyển là “sống động” để phân biệt với nước đọng trong hồ hay trong giếng. Phụ nữ này cho rằng đó là điều Đức Giêsu cung ứng cho bà cho đến khi Người nói về nước “sống động” trong một ý nghĩa thật khác biệt.
   
   Các ẩn dụ, so sánh và các lối nói tượng hình khác thì đầy dẫy trong Kinh Thánh. Nhiều cái có ý nghĩa từ những hoàn cảnh mà chúng ta không còn nhận biết và vì thế đáng được thận trọng nghiên cứu.

    

4. Các chữ then chốt, các tượng ý. Trong nhiều bản văn có những tượng ý hay chủ đề đóng một vai trò chính yếu trong điều được nói đến. Trong một vài Thánh Vịnh (thí dụ 1, 19, 94, 119), có những bài ca ngợi Lề Luật. Hiển nhiên, việc hiểu được chúng thì tùy thuộc vào sự sáng sủa về ý nghĩa của chữ “lề luật”. (Nó không tương đương với chữ “luật” ngày nay; nó gần với những chữ “truyền thống” hay “giảng dạy” của chúng ta).
   
   Trong cùng phương cách, chủ đề của 1 Côrintô 13 là tình yêu, một ý niệm có ý nghĩa đặc biệt đối với ông Phaolô, và chúng ta phải hiểu nó nếu chúng ta muốn đọc chương đó một cách rõ ràng. Trong nền văn hóa Địa Trung Hải ngày xưa, ý nghĩa của nó thì gần với nhận thức về “trung thành với nhóm.” Chắc chắn nó không liên quan gì đến đám cưới, là khung cảnh mà chúng ta thường nghe chữ đó ngày nay.
   
   Dĩ nhiên không phải mọi bản văn đều có những chữ then chốt hay tượng ý, nhưng nếu có thì phải thận trọng lưu ý.

 

5. Những chữ đầy tính cách thần học. Nhiều chữ trong Kinh Thánh có sức nặng thần học nhiều hơn. Chúng đáng được lưu ý không chỉ vì tầm quan trọng, nhưng còn vì phong phú hóa sự hiểu biết của chúng ta khi có cái nhìn mới.
   
   Người ta chỉ cần nghĩ đến các từ như “cứu độ” hay “tội” thì cũng hiểu được điểm này. Cả hai từ này được sử dụng trong nhiều cách khác nhau bởi các tác giả Kinh Thánh, các phương cách dễ bị che khuất bởi sự quá quen thuộc của chúng ta với các chữ ấy trong sự thảo luận thần học.

 

6. Những chữ hay câu không rõ ràng. Một số chữ hay câu Kinh Thánh dễ lướt qua môi miệng chúng ta mà không thực sự hiểu được sự quan trọng của nó. Có phải mọi độc giả ngày nay biết rằng câu “phóng thích các tù nhân” là một ám chỉ đến Năm Hồng Ân không?
   
   Cũng có nhiều chữ trong từ vựng Kinh Thánh thì không còn được dùng. Chữ “righteousness” (công chính) là một thí dụ. Nó không còn là một phần trong ngôn ngữ hàng ngày đối với hầu hết dân chúng, nhưng nó lại phổ thông trong Kinh Thánh. Nó có những ý nghĩa tinh tế vượt trên các ý nghĩa luân lý thông thường ngày nay, và vì thế nó đáng được xem xét như mới.
   
   Thông thường, các chữ và số trong Kinh Thánh có tầm quan trọng về biểu tượng. Có những lúc các ám chỉ lịch sử được làm thành bởi chúng, mà độc giả ngày nay không để ý.

Việc nghiên cứu những chữ và câu được các văn gia Kinh Thánh sử dụng là một trong những phương cách bổ ích nhất để phong phú hóa sự hiểu biết của chúng ta về một bản văn. Đó là một dụng cụ quan trọng trong nỗ lực mở rộng kho dự trữ hiểu biết chung với các độc giả Kinh Thánh đầu tiên. Sự cảnh giác chính cần được lưu ý là một trong những điều mà chúng ta đã bắt đầu: những chữ có nghĩa trong các câu, không được tách rời . Như vậy, câu hỏi của chúng ta không phải là “Chữ này có nghĩa gì?” Nhưng phải là “Khi được sử dụng bởi văn gia này trong cách đặc biệt này thì chữ này có nghĩa gì?”

Xem Tiếp