Thánh Tôma sinh ở Castile Tây Ban Nha, và tên Villanova là thành phố nơi người lớn lên. Người được giáo dục rất chu đáo ở Ðại Học Alcala và trở nên một giáo sư triết của đại học này.
Sau khi gia nhập dòng Augustine ở Salamanca người được thụ phong linh mục và tiếp tục dạy học, mặc dù người hay đãng trí và kém trí nhớ. Người làm tu viện trưởng và bề trên tỉnh dòng, và là người đầu tiên gửi các cha Augustine đến Tân Thế Giới. Người được hoàng đế đề nghị làm tổng giám mục ở Granada, nhưng người từ chối. Và khi tòa giám mục trống ngôi thì người lại bị áp lực phải chấp nhận. Số tiền người được hưởng để sắm sửa cho tòa giám mục thì người đã tặng cho một bệnh viện. Người giải thích “Khi dùng tiền cho người nghèo ở bệnh viện thì đó là việc phục vụ Chúa tốt đẹp hơn. Một tu sĩ khó nghèo như tôi thì muốn bàn ghế để làm gì?”
Đức Giám Mục Tôma vẫn mặc các bộ quần áo từ khi còn là đệ tử sinh, mà chính tay người khâu vá lại. Các giáo sĩ và người trong dòng xấu hổ vì điều đó, nhưng họ không thể thuyết phục người thay đổi. Mỗi sáng có đến vài trăm người nghèo đến nhà của đức giám mục để được ăn uống và được cho tiền. Khi bị chỉ trích là người bị lợi dụng, đức giám mục trả lời, “Nếu có những người không chịu làm việc thì đó là phần của chính phủ và cảnh sát phải đối phó. Nhiệm vụ của tôi là giúp đỡ và an ủi những người đến với tôi.” đức giám mục nhận nuôi các trẻ mồ côi và người thưởng tiền cho những ai đem các trẻ về cho người. ĐGM Tôma khuyến khích những người giầu có hãy bắt chước người để trở nên giầu lòng thương xót và bác ái hơn là giầu của cải trần gian.
ĐGM Tôma thường bị chỉ trích là không khắt khe và không mau chóng trừng phạt những kẻ có tội, người nói, “Hãy để họ (người chỉ trích) tìm hiểu xem Thánh Augustine và Thánh Gioan Kim Khẩu có rút phép thông công hay ra vạ tuyệt thông để ngăn chặn những người say sưa và phạm thượng, là những người mà các người đang săn sóc không.”
Khi sắp chết, ĐGM Tôma ra lệnh lấy tất cả tiền của người có mà phân phát cho người nghèo. Các vật dụng của người thì được tặng cho văn phòng hiệu trưởng trường cũ của người. Thánh Lễ được cử hành và sau khi Truyền Phép, người thở hơi cuối cùng với những lời: “Lạy Chúa, con phó linh hồn con trong tay Chúa.”
Ngay khi còn sống Thánh Tôma Villanova đã được gọi là “người bố thí” và “cha của người nghèo.” người được tuyên thánh năm 1658.
