Thánh Phanxicô Assisi là một người nghèo hèn nhưng đã làm bàng hoàng và phấn chấn Giáo Hội bởi người sống sát với phúc âm--không trong ý nghĩa cực đoan, nhưng thực sự sống theo những gì Ðức Giêsu Kitô đã nói và hành động, một cách vui vẻ, không giới hạn và không một chút tự tôn.
Cơn trọng bệnh đã giúp chàng thanh niên Phanxicô nhận ra sự trống rỗng của một đời sống vui nhộn khi còn là người lãnh đạo nhóm trẻ ở Assisi. Sự cầu nguyện--thật lâu giờ và thật kham khổ--đã giúp người trút bỏ mọi sự để theo gương Ðức Kitô, đến độ người đã ôm lấy một người cùi mà người gặp trên đường. Ðiều đó nói lên sự tuân phục những gì người được thụ khải trong khi cầu nguyện: “Phanxicô! Mọi sự con yêu quý và khao khát qua thân xác thì đó chính là điều con phải khinh miệt và ghét bỏ, nếu con muốn biết ý định của Thầy. Và khi con bắt đầu thi hành điều này, tất cả những gì đối với con dường như ngọt ngào và đáng yêu sẽ trở nên quá quắt và cay đắng, nhưng tất cả những gì mà con thường hay tránh né sẽ trở nên thật ngọt ngào và cực kỳ vui sướng.”
Từ thánh giá trong một nguyện đường bỏ hoang ở San Damiano, Ðức Kitô nói với người, “Phanxicô, hãy đi xây dựng nhà của Thầy, vì nó đã gần sụp đổ.” Phanxicô trở nên một người hoàn toàn khó nghèo và là người lao động thấp hèn.
Chắc chắn người đã nghi ngờ ý nghĩa sâu xa của câu “xây dựng nhà của Thầy.” Nhưng người không bằng lòng chấp nhận việc đi xin từng cục gạch về xây lại nguyện đường hoang phế ấy. Người từ bỏ tất cả những gì người có, ngay cả đống quần áo người cũng trao lại cho cha của mình (là người đòi Phanxicô phải bồi thường những gì Phanxicô đã cho người nghèo), để người hoàn toàn thuộc về “Cha trên trời.” Thời gian ấy, Phanxicô bị coi là một người đạo đức “gàn dở”, người đi ăn xin từng nhà khiến các bạn cũ phải buồn rầu và ghê tởm, và bị những người thiếu suy nghĩ nhạo cười.
Nhưng sự thực dần tỏ lộ. Người ta bắt đầu nhận ra rằng con người này đang cố gắng trở nên một Kitô Hữu đích thực. Người thực sự tin vào điều Ðức Kitô dạy: “Hãy đi công bố nước trời! Ðừng mang theo vàng bạc, tiền của trong túi, đừng mang theo bao bị, giầy dép, gậy gộc” (x. Luca 9:1-3).
Quy luật đầu tiên của Phanxicô cho những ai muốn theo người là thu lượm tất cả những văn bản của Phúc Âm. Người không có ý thành lập một dòng tu, nhưng một khi tu hội thành hình, người đã bảo vệ và chấp nhận mọi hình thức tổ chức hợp lý cần thiết. Sự tận tụy và tuyệt đối trung thành với Giáo Hội của người quả thật là tấm gương sáng trong một thời đại mà nhiều phong trào cải cách dường như muốn phá vỡ sự hợp nhất của Giáo Hội.
Người bị giằng co giữa một đời sống tận hiến cho sự cầu nguyện và một đời sống tích cực rao giảng Tin Mừng. Và người đã quyết định theo đuổi đường lối sau, nhưng luôn luôn trở về sự tĩnh mịch bất cứ khi nào có cơ hội. Người muốn đến truyền giáo ở Syria và Phi Châu, nhưng trong cả hai trường hợp người đều bị đắm tầu và đau nặng. Người cũng cố gắng hoán cải các vua Hồi Giáo ở Ai Cập trong lần Thập Tự Chinh thứ năm.
Trong những năm cuối cùng của cuộc đời ngắn ngủi (người từ trần khi 44 tuổi) người gần như mù và đau nặng. Hai năm trước khi chết, người được in năm dấu thánh, là những vết thương thực sự của Ðức Kitô ở tay chân và cạnh sườn của Người.
Trong giờ phút cuối cùng, người lập đi lập lại phần phụ thêm của Bài Ca Anh Mặt Trời, “Ôi lạy Chúa, con ca tụng Chúa vì người Chị Tử Thần.” người hát Thánh Vịnh 141, và khi đã đến giờ lìa đời, người xin cha bề trên cho người cởi quần áo ra để nằm chết trần truồng trên mặt đất, giống như Chúa Giêsu Kitô.
Thánh Phanxicô Assisi trở nên nghèo hèn chỉ vì người muốn giống Ðức Kitô. Người yêu quý thiên nhiên vì đó là một công trình mỹ miều của Thiên Chúa. Người hãm mình phạt xác để có thể hoàn toàn phó thác cho thánh ý Chúa. Sự khó nghèo của người đi đôi với sự khiêm tốn, mà nhờ đó người hoàn toàn lệ thuộc vào lòng nhân từ của Thiên Chúa. Nhưng tất cả những điều ấy chỉ để dẫn vào tâm điểm của đời sống tâm linh của người: sống đời sống phúc âm, đã được tóm lược nơi lòng thương xót của Chúa Giêsu và được tỏ lộ cách tuyệt hảo nơi bí tích Thánh Thể.
“Lạy Chúa Giêsu Kitô, chúng con chúc tụng và ngợi khen Chúa, ở đây và trong toàn thể mọi nhà thờ trên toàn thế giới, vì qua thánh giá của Ngài, Chúa đã cứu chuộc nhân loại” (Thánh Phanxicô).
