John J. Pilch (Thế Giới Văn Hóa Thời Đức Giêsu - Pt Tv. Nhật lược dịch)

CHÚA NHẬT XXIX THƯỜNG NIÊN

Luca 18:1-8

Sự hiểu biết sâu sắc về văn hóa dẫn đến sự chuyển dịch câu chuyện này chính xác hơn, nó cho thấy tại sao tựa đề phổ thông, “Bà Góa Kiên Trì,” thì không thích hợp.

BÀ GÓA

Chữ “bà góa” trong cổ Do Thái có nghĩa “người im lặng” hay “người không thể lên tiếng.” Trong thế giới gia trưởng Địa Trung Hải, chỉ có nam giới mới đóng một vai trò công cộng. Nữ giới không được lên tiếng cho chính mình. Một bà góa mà đã chết chồng thì lại trong tình trạng tệ hơn nữa khi con trai cả chưa kết hôn. Các bà góa còn trẻ được coi là rất nguy hiểm và được thúc giục phải tái hôn. Một trong những lưu tâm chính thời Giáo Hội tiên khởi là xác định xem ai thực sự là một bà góa. Xem sự thảo luận trong 1 Timôthê 5:3-15.

Vì các bà góa không được bao gồm trong luật Do Thái về thừa kế, họ trở nên biểu hiện cho người bị bóc lột và bị chèn ép. Các ngôn sứ như Isaia (1:23; 10:2) và Malakhi (3:5) chỉ trích sự đối xử khắc nghiệt mà họ gánh chịu, và trong suốt Kinh Thánh, các bà góa được coi là dưới sự bảo vệ đặc biệt của Thiên Chúa (Gr 49:11; Tv 68:5; Gc 1:27).

Vì trong dụ ngôn này bà góa xuất hiện có một mình, chúng ta có thể giả sử rằng bà không còn ai là nam giới trong gia đình để có thể thay mặt cho bà. Bà thực sự cô đơn và vì thế trong một hoàn cảnh rất dễ bị tổn thương. Đồng thời, bà tuyệt vọng. Đã bị tước đoạt hết mọi thứ có giá trị trong xã hội này, bà còn gì nữa để bị mất? cuộc đời bà?

QUAN TÒA

Dường như là một thẩm phán trong vùng, với Luca đây là một nhân vật cổ điển (xem 12:14, 58; Công Vụ 18:15). Một quan tòa tuân giữ luật Ngũ Thư sẽ cảm thấy có bổn phận phải đặc biệt chăm sóc các bà góa (xem Thứ Luật 10:18; 14:29; 16:11). Nếu không có gì khác, chắc chắn một quan tòa phải lo sợ “lời nguyền rủa” vì không thi hành công lý cho một bà góa (xem Thứ Luật 27:19). Nhưng quan tòa này thì không giống với bất cứ ai ở trên. Câu chuyện này xác nhận (c. 2) và chính quan tòa này cũng nhìn nhận (c. 4) rằng ông ta không sợ Thiên Chúa và ông ta “không biết xấu hổ”, đó là, không ai có thể làm cho ông “cảm thấy xấu hổ.”

Trong thế giới văn hóa thời Đức Giêsu, khi vinh dự là giá trị cốt lõi và sự xấu hổ là hệ quả tất yếu của nó, quan tòa này là một người không xứng với địa vị. Tệ hơn nữa, vì không được trang bị với nền tảng văn hóa ấy, thật khó để mong đợi ông ta thi hành sự công bằng. Điều ông quan tâm là gì khi những hành động của ông được nhìn thấy và được giải thích bởi cộng đồng, hoặc ảnh hưởng của chúng có thể là gì?

ĐIỂM QUAN TRỌNG

Bà góa “tiếp tục đến” với quan tòa này. Hãy nhớ rằng đây không phải là một hội kiến riêng tư; đó là một sinh hoạt rất công khai. Toàn thể cộng đồng chờ đợi, theo dõi, và chứng kiến sự việc cách bình thường. Điều sau cùng làm quan tòa này lung lay thì không phải là sự kiên trì của bà góa mà đúng hơn, dịch theo nghĩa đen, “sau cùng mụ ta sẽ làm đen mắt của mình” (c. 5). Chữ Hy Lạp trong câu này thì được vay mượn từ quyền thuật. Tiếng Hy Lạp còn dùng chữ này theo nghĩa bóng có nghĩa “làm đen mặt một người,” có nghĩa công khai làm xấu hổ một người. Dịch là “làm nhức đầu nhức óc” thì không đúng và không nắm được toàn thể điểm chính: “sự xấu hổ.”

Bởi công khai quấy rầy quan tòa này hàng ngày, bà góa liên tục làm xấu hổ một người không biết xấu hổ. Ai biết được, có thể một lúc nào đó, bà này ngay cả chọc vào mắt ông ta, theo nghĩa đen? Và quan tòa, ông ta khoác lác rằng không sợ bị xấu hổ và không lo chút gì về vinh dự của mình, sau cùng phải nhường bước trước áp lực của bà này. Nói cho cùng, trong một văn hóa mà tòa án-luật lệ không về sự công bằng mà về việc làm xấu hổ người khác bất cứ giá nào, quan tòa này sẽ bị thiệt hại bởi tin đồn rằng một phụ nữ đã làm cho ông phải xấu hổ. Ông ta không thể nào sống với sự nhục nhã đó và không thể tiếp tục là quan tòa.

LUÂN LÝ CÂU CHUYỆN

Đức Giêsu kết luận: Nếu một bà góa bơ vơ có thể thắng được một quan tòa không biết xấu hổ, thì một người cầu xin lại càng được lắng nghe bởi một Thiên Chúa nhạy cảm về vinh dự. (Hãy nhớ lại Êgiêkien 36:16-32 như một ví dụ, khi Thiên Chúa tỏ ra lưu tâm về vinh dự riêng tư hơn là cho nhà Ít-ra-en. Những người khác có thể làm ô nhục danh tiếng của Thiên Chúa, và Thiên Chúa, như bất cứ ai được thúc đẩy bởi vinh dự, thì không thể để điều đó xảy ra được).

Điểm luân lý này có ý nghĩa và sức thuyết phục trong thế giới Địa Trung Hải nhưng có thể ít thuyết phục hơn trong thế giới ngày nay. Nhiều tín hữu nhớ lại những lần cầu xin mà dường như không được trả lời. Một số người nói đùa rằng: “Dĩ nhiên Thiên Chúa có trả lời đấy chứ. Câu trả lời là không.” Nhận xét này có thể quá đơn giản. Hãy nhớ rằng thế giới Địa Trung Hải thì rất thiên về đoàn nhóm. Lời thỉnh cầu của bà góa được nói lên công khai; quan tòa này tôn trọng dư luận vì tất cả những gì ông làm chỉ là sự khoác lác và từ chối. Chính áp lực của nhóm khiến quan tòa này phải nhượng bộ.

Người Hoa Kỳ có xu hướng cá nhân và thường bỏ qua giá trị của tập thể. Người Hoa Kỳ thường dâng lời cầu xin cá biệt với Thiên Chúa trong riêng tư. Không nhóm nào nghe biết, không nhóm nào có thể giúp đỡ. Chiến thuật của bà góa này thì đáng để suy nghĩ.