John J. Pilch (Thế Giới Văn Hóa Thời Đức Giêsu - Pt Tv. Nhật lược dịch)

CHÚA NHẬT VII THƯỜNG NIÊN

Lc 6:27-38

QUY LUẬT VÀNG

Đức Giêsu của Luca ra lệnh cho các môn đệ: “Cũng như anh em muốn người ta đối xử với mình thế nào thì hãy đối xử với họ theo kiểu cách giống như vậy” (6:31). Đức Giêsu của Mátthêu nói: “Bất cứ gì anh em muốn người ta làm cho mình, chính anh em hãy làm cho họ” (7:12). Hillel, một người cùng thời với Đức Giêsu, được cho biết đã nói: “Bất cứ gì đáng ghét đối với anh em thì đừng làm cho bất cứ ai; đó là toàn thể Lề Luật, tất cả những điều khác là sự dẫn giải. Hãy đi và học điều đó” (Babylonian Talmud, Sabbath 31a). Có nhiều biến đổi về lời này trong thời xưa.

SỰ TRAO ĐỔI

Giá trị văn hóa Địa Trung Hải đằng sau “quy luật vàng” này là sự trao đổi. Chữ này diễn tả trạng thái khác nhau của cho-và-nhận, hay sự trao đổi qua-lại giữa các cá nhân hay các làng mạc, thường thường theo một trong ba khuôn khổ.

Sự trao đổi độ lượng là chia sẻ của cải mà không hy vọng được trả lại. Điều này biểu thị đặc điểm của các tương quan gia đình. “Có ai trong anh em mà con anh em xin bánh lại cho nó hòn đá không?” (Mt 7:9). Cha mẹ đáp ứng các nhu cầu của con cái nhưng không thật sự ghi nhớ món nợ của chúng. Chỉ cần con cái đáp lại với tình thương và sự biết ơn là đủ.

Sự trao đổi cân bằng là đặc điểm của các quan hệ giữa những người hàng xóm. Đó là sự thỏa đáp các nhu cầu mà có lợi cho cả hai. Đức Giêsu của Luca diễn tả – và chỉ trích – điều này rất rõ. Sự trao đổi cân bằng có nghĩa trả lại tình thương cho những người đã yêu thương bạn trước. Thí dụ, cho vay mượn bây giờ với hy vọng chắc chắn được trả lại hoặc có thể vay mượn từ người ấy trong tương lai. Mời đến dự tiệc cũng thuộc loại này. Mỗi lời mời bao hàm một lời mời đáp trả (Luca 14:12-14).
 
Sự trao đổi tiêu cực là đặc điểm của các quan hệ với những người lạ. Đó là một tương quan mà phần tử này hy vọng lợi dụng phần tử kia, để có lợi mà không phải trả lại bất cứ gì (xem Luca 19:22). Kiểu tương giao này làm phát sinh thói quen hiếu khách vùng Trung Đông, mà chính yếu nó được ban cấp bởi các ông và dành cho người xa lạ. Những chủ nhà như thế bảo vệ khách lạ khỏi bị những quan hệ của sự trao đổi tiêu cực trong ngôi làng không phải của mình (xem St 19:5) và thay vào đó thi hành một sự trao đổi độ lượng với người khách. Họ không mong đợi đáp trả; thật vậy, sự đáp trả lòng hiếu khách sẽ là một sự xúc phạm.

CỬ TỌA CỦA ĐỨC GIÊSU TRONG LUCA

Lời khuyên được Đức Giêsu đưa ra trong Luca 6:27-36 thì hiển nhiên nhắm đến giới thượng lưu. Chỉ những người như thế mới có hai áo khoác (c. 29), hoặc họ là tiêu điểm của những người ăn xin và ăn trộm (c. 30), hoặc có của cải dư thừa để cho vay (cc. 34-35). Đức Giêsu yêu cầu giới thượng lưu hãy đối xử với những người xa lạ như đối xử với các phần tử trong gia đình mình. Người thúc giục những ai có hãy đối xử với những người không có như thể họ là gia đình. Người phản đối cách trao đổi tiêu cực, đó là, giới thượng lưu toan tính lợi dụng những ai có nhu cầu. Hãy nhớ rằng tất cả những lời khuyên này được đưa ra với phúc thật “Thật vinh dự và yêu quý biết chừng nào những người bất hạnh trong xã hội” vẫn còn vang vọng trong tai của giới thượng lưu này.

MẦU RẬP KHUÔN

Những loại “thượng lưu” và “bất hạnh xã hội = nghèo” là các sản phẩm của nét văn hóa phổ thông khác trong vùng Địa Trung Hải mà Đức Giêsu thách đố: mẫu rập khuôn. Văn hóa này thì không hướng nội chút nào. Nó có thói quen xét đoán theo hình dáng bên ngoài (xem 1 Samuen 16:7). Nó cũng thiên về việc tổng quát hóa và đóng khuôn người khác. “Tất cả những người bản xứ Cơ-rê-ta là người nói dối, hung ác xấu xa, và tham ăn lười biếng” (Titô 1:12). “Người Giuđê không chia sẻ chung điều gì với người Samari” (Gioan 4:9). “Có điều gì hay xuất phát từ Nagiarét?” (Gioan 1:46).

Những xét đoán như thế nghe có vẻ ghê tởm đối với người Tây Phương ngày nay, chúng rất phổ thông trong thế giới cổ xưa. Người ta dán nhãn hiệu lên người khác (kẻ tội lỗi, tên thu thuế, phụ nữ trong thành phố, con của thợ mộc, mồ mả trắng toát, v.v.) như một cách để chế ngự và giới hạn các giao tiếp xã hội của họ. Việc đặt tên như thế còn gán ghép một thân phận cho họ, dù có thích hợp hay không. Điều đáng tiếc là sự đóng khuôn đó dễ bị dán chặt.

Việc Đức Giêsu tẩy chay các nỗ lực đóng khuôn đó còn âm vang trong mối phúc thật: “Người nghèo [bất hạnh xã hội, bị đóng khuôn và bị tẩy chay] được yêu quý biết chừng nào [bởi Thiên Chúa, dĩ nhiên]…” Chỉ có Thiên Chúa mới biết được tâm hồn và thứ hạng vinh dự đích thực của người ta.

Tục ngữ quen thuộc của Tây Phương tuyên bố: “Cây gậy và hòn đá có thể làm gẫy xương của tôi, nhưng việc đặt tên thì không bao giờ tổn hại tôi.” Chúng ta muốn tin rằng chúng ta được miễn khỏi việc đóng khuôn và sự lạm dụng nó cho phép. Tổ tiên trong Đức Tin của chúng ta sẽ mạnh mẽ bất đồng ý. Nhiều người Tây Phương sẽ đồng tình. Có lẽ đã đến lúc để duyệt lại tục ngữ của chúng ta.